İşe, futbolcuları birbirlerinden ayıran temel özellikleri belirleyerek koyulalım:
- Attığı gol sayısı
- Verdiği gol pası
- Kurtardığı gol (kalecilerin de bir şansı olsun)
- Oynadığı dakika
- Sezondaki toplam isabetli pas
- Gördüğü gereksiz kırmızı kart ya da fazla sarı kart sonucu kaç dakika sahalardan uzak kaldığı
- Gördüğü sarı kart sayısı
- Sakatlık nedeni ile sahalardan kaç dakika ayrı kaldığı
- Maç başına kaç km koştuğu
- Taraftarın ne kadar sevgilisi olduğu
Üç beş kere futbol seyretmiş herhangi bir kişi, yukarıda sıralanan kriterleri birkaç farkla zaten belirleyebilirdi.
Dünyada pek çok organizasyon bu kriterlere göre istatistik yapıyor, oyuncu ratinglerini belirliyor. Hatta bahis siteleri maç sonuçlarını tahmin ediyor. Şimdi biraz Analitik Yöntem farkı katalım işin içine, bu veriyi olabildiğince normalleştirelim.
NORMALLEŞTİRİLMEMİŞ VERİ, VERİ DEĞİLDİR
Yukarıda belirttiğimiz sıralama aynı zamanda seçimimiz için önem sırasını da versin. Çoğunluk zaten birkaç itiraz ile bu noktada buluşacaktır sanırız. 100 üzerinden bir puanlama yapıp, her kritere bunu paylaştıralım. Sonucunda da kriterler toplamı oyunucunun "ratingini" versin;
f= kriterin etkisi, aşağıda belirtilen şekilde
k= kriterin katsayısı
Kriterler Sıralaması
1. Gol Sayısı - Etkisi:%20
Futbol demek gol demek o zaman en önemli kriter de gol olmalı. Yüzdesi o yüzden en yüksek olan da. Ama, merak etmeyin. Defans oyuncuları ve kalecileri bile unutmayacağız yöntemimizde.
Gol sayısını önce gerçek gol sayısına çevirmemiz gerekli. İlk bakacağımız nokta, oyuncunun oynadığı mevki. Mevkileri üçe bölelim; hücum, orta saha, defans (kaleci dahil). Bu durumda tabii ki, defans oyuncusunun attığı gol, işi gol atmak olan hücum oyuncusundan kıymetli olmalı. O zaman mevki katsayısını (MK) şöyle belirleyebiliriz, bu kriter için:
Hücum Mk=1
Orta saha Mk=2
Defans Mk=3
İkinci katsayımız yerel lig - avrupa farkını versin, yani Avrupa maçlarında atılan goller daha kıymetli olsun - evet bazı liglerde gol atmak Avrupa'dan zor, onlarda bu katsayılar değişebilir tabii ki-;
Yerel Lk=1
Avrupa Lk= 1.5
Şimdi, ligimizin gerçekleşen gol sayılarına göre çan eğrimizi oluşturalım; yani değerlendirmeye aldığımız kaç futbolcu - kaç gol atmış eğrisi. Böylece ligimizin gol atma zorluğunu da işin içine katmış oluyoruz.
Önce her oyuncu için gerçek gol sayısını (GGS) hesaplayalım:
GGS = Gol Sayısı x Lk x Mk
Aşağıdaki tabloyu da GGS’yi dikakte alarak hazırlayalım;
Burada yüzdelik dilim, belirtilen gol sayısındaki futbolcunun, değerlendirilen ligdeki gol atan futbolcular içinde hangi dilime girdiğini gösterir. Yukarıdaki grafikte 20 oyuncunun, ligde atılan gollerin %20sini attığını görüyoruz, örneğin. Aynı şekilde en değerli üç oyuncu ligde atılan gollerin %12.5'ini atmışlar.
Eğrimizin ortalama eğimi, bize ligimizde ne kadar zor gol atıldığını, yani atılan gollerin değerini verecektir. Eğim ne kadar dikse golleri atan futbolcuların değeri de o kadar yüksek olacaktır. Yani, gol atan oyuncunun sayısının artması, o ligde kolay gola atıldığının bir işaretidir ve ortalama eğim azalacaktır. Bu sayede, bu yöntem bir kıtadaki tüm liglerde aynı anda da kullanılabilir olacak, farklı liglerin oyuncularının göreceli olarak kıyaslanabilmesine de imkan tanıyacaktır.
Şimdi golün değerini hesaplamak için değer katsayısını (Dk) aşağıdaki gibi hesaplayabiliriz;
Dk = (1-oyuncunun %dilimi)
Bu durumda Gerçek Gol Değeri (GGD) şu şekilde hesaplamalıyız:
GGD= GGS x Dk
Elimizde şimdi daha normal bir gol sayısı oldu. Ama, veri halen kullanışabilir değil. Oyuncuya başlangıçta belirlediğimiz %20'in ne kadarını vereceğiz?
Bu veriyi bir kez daha, bu sefer de oyuncunun maliyetini gözönüne alarak normalleştirmemiz gerekli. Yani gol başına kaç para ödedik?
Ortalama Gol Maliyeti GM= Oyuncuya sezonda ödenen toplam / GGS olacaktır. Bu bedel ne kadar düşükse oyunca aslında o kadar kıymetlidir. Aşağıdaki tabloda oyuncular, ortalama gol maliyetlerine göre en düşükten en yükseğe göre sıralanmışlardır. Artık % dilim seçimizi futbolcu sayısına göre değil, futbolcuların sezon ücretlerine göre yapacağız. Futbolcunun attığı gollerin değerine göre girdiği ücret dilimi son katsayımız olacak;
O zaman, genel faktör sonucu = Faktör Puanı (%20) x (1-oyuncunun dilimi) olacaktır.
Benzer şekilde, küçük farklılıklarla diğer kriterleri de hesaplayabiliriz;
2. Gol Pası - Etkisi:%10
Madde 1’deki yöntem aynen kullanılabilir. Mevki faktöründe hücum ve orta saha oyuncuları eşit alınmalı, defans oyuncularının katsayısı ikisinde de yüksek olmalıdır.
3. Kurtardığı gol - Etkisi:%15
Madde 1’deki yöntem aynen kullanılsa da, mevki sıralaması ters olmalıdır; defans oyuncularını görevi kurtarmaktır zira.
Hücum Mk=3
Orta saha Mk=2
Defans Mk=1
4. Oynadığı Dakika - Etkisi:%12
Bu kriter için Madde-1’deki Gol Maliyeti tablosunu, Dakika Maliyeti (Dm) olarak düzenleyip, Dakika maliyeti en düşük futbolcudan en yükseğe göre sıraladıktan sonra, futbolcunun %’lik dilimini kullanabiliriz:
Dm = oyuncuya ödenen toplam ücret / toplam oynadığı dakika
O zaman, faktör sonucu = Faktör Puanı (%12) x (1-oyuncunun % dilimi) olacaktır.
5. Toplam isabetli pas - Etkisi:%10
Madde-1 ile aynı yöntemle hesaplanabilir. Mevki katsayısı (Mk) tüm oyuncular için 1 kabul edilmelidir.
6. Gördüğü gereksiz kırmızı kart ya da sarı kart fazlası sonucu oynayamadığı dakika - Etkisi:%10
Sezon boyu kırmızı kart görmeyen oyuncular tam puan almalı diğerleri için de farklı bir "normalleştirme" faktörü kullanmalıyız. Bunun için önce oyuncunun Dakika Maliyetini (Dm) Madde-4’te hesaplamıştık:
O zaman;
Oyunucunun gereksiz kırmızı kart görerek takıma verdiği zarar:
Zarar = oynayamadığı dakika x Dm, olmalıdır. Tablomuzu en yüksek zarardan en düşeğe doğru sıralamalıyız:
O zaman, faktör sonucu = Faktör Puanı (%10) x (oyuncunun % dilimi) olacaktır. Bu negatif bir özellik olduğundan faktör 1'den çıkarılmamış, aynen uygulanmıştır. Hiç ceza dakikası uygulanmamış futbolcular tam puan alırlar.
7. Gördüğü sarı kart sayısı - Etkisi:%7
Bu faktör genel olarak centilmenlik ile ilgilidir. Hiç sarı kart görmemiş oyuncular tam puan alırlar. Diğerleri için de, oynadıkları maç başına gördükleri sarı kart sayısına en yüksekten en düşüğe bir sıralama yapılıp, futbolcu sayısına göre girdikleri dilime bakılmalıdır:
O zaman, faktör sonucu = Faktör Puanı (%7) x (oyuncunun % dilimi) olacaktır.
8. Sakatlık nedeniyle sahalardan ayrı kalınan dakika Etkisi:%6
Madde 6 burada da aynen uygulanabilir. Çok sakatlanan oyuncuların aslında iyi idman yapmadıkları, özel hayatlarının düzensiz olduğu görülmüştür ve bu kalem de zarar olarak yansıyacaktır. Hiç sakatlık geçirmeyen oyuncular tam puan alacaklardır.
9. Maç başına kaç km koştuğu - Etkisi:%5
Günümüzün istatistikçileri artık oyuncular için bu veriyi de tutuyorlar. Çok koşmak etkin futbol için bir gösterge olmasa da, oyunucunun sağlığından, özel hayatının düzenine kadar faktörlerle ilgili bir belirteç olabilir. Madde-4Te hesaplanan dakika maliyet, kilometre maliyetine uyarlanarak, en düşük maliyetten en yükseğe sıralandıktan sonra aynı şekilde kullanılabilir;
O zaman, faktör sonucu = Faktör Puanı (%5) x (1-oyuncunun % dilimi) olacaktır.
10. Taraftarın sevgilisi olma - Etkisi:%5
Şimdi bu da ölçülür mü demeyin. En azından bir yaklaşım geliştirilebilir. Ben futbolcunun satılan forma sayısını aldım. Bu örneklemde, futbolcu formalarını taraftara satan kulüpler ve adına forma satılan oyuncular dikkate alınmalıdır. Adlarına forma satışları adedi tablomuza yerleştirilip, ortalama forma maliyeti en düşükten en yükseğe göre sıralandıktan sonra; oyuncu ücretine göre hangi yüzdelik dilimde olduğuna karar verilir;
Faktör sonucu = Faktör Puanı (%5) x (1-oyuncunun % dilimi) olacaktır.
Artık elimizde, toplam on faktör oluştu. Oyunucunun toplam ratingi bunların toplamıdır. En yüksek ratingi alan, yılın futbolcusudur. Bu şekilde sadece yılın değil, 10 yılın futbolcusunu bile seçmek mümkündür.
Görüldüğü üzere, aslında çok öznel görünen değerlendirmeler bile, büyük ölçüde nesnel hale getirilebilir. Bizim değerlendirmemizde de öznel parametre çok. Özellikle faktörlerin yüzdesel önemleri. Bunları daha nesnel hale getirmek için, futbol izleyicileri arasında anketler yapılması mümkün. Ancak o zaman, "halkın sesi" daha doğru olarak yansıtılabilir.
Soner Yalçın, yılın futbolcusu olarak "adam olma" kriterinden hareketle, Podolski'yi seçmiş. Bu öznel değerlendirmeye, yukarıdaki verilere sahip bir kişi, birgün nesnel bir değerlendirme ile cevap verebilir belki. Ne dersiniz?
Ender Şenkaya
Haziran 2017